Tüm dünyayı ve ülkemizi pek çok alanda hayatı olumsuz etkileyen COVID-19 salgınının yayılışını engellemek amacıyla çeşitli önlemler alınmıştır. Bu önlemlerin başında kurumların kendi bünyelerinde ve en önemlisi idarenin aldığı çeşitli tedbirler bulunmaktadır. Söz konusu önlemlerin uygulanabilmesi için Umumi Hıfzıssıhha Kanunu kapsamında İl Umumi Hıfzıssıhha Kurulları oluşturulmuştur. Sağlık Kurulları tarafından her il bünyesinde çeşitli önlemler alınabilmektedir. Maske takma zorunluluğu, toplu taşımada taşınacak yolcu sayısına limit uygulanması ya da belli yaş grubu için belli zamanlarda sokağa çıkma yasakları gibi uygulamalar bu önlemlere verilebilecek en gözde örneklerdendir.
Yine Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 282. Maddesinde söz konusu tedbirlere aykırı davrananlar hakkında uygulanacak ceza hükümleri düzenlenmektedir. İlgili kanunun 294. Maddesinde ise idari para cezalarına ilişkin olarak idari para cezasını kimin tarafından verilebileceğine ilişkin düzenleme getirmiştir. Bu hükme göre; ‘’ Bu kanunda yazılı olan idari para cezaları mahalli mülki amir tarafından verilir”. Ancak uygulamada, idari para cezalarının doğrudan ihlali tespit eden kolluk kuvvetleri tarafından yazıldığı görülmektedir.
Kanun hükmüne göre; Umumi Hıfzıssıhha Kanunu çerçevesinde alınan tedbirlerin uygulanması görevi mülki amirdedir. Yani valilik ya da kaymakamlıktadır. Bilindiği üzere; idarenin hiçbir yetkisi sınırsız değildir. İdareyi temsil eden kurumların da görev ve yetkileri kanunlarla belirlenmiştir. Anayasa ve kanunlarımıza göre idareyi temsil eden bir makamın kendi görev alanındaki bir yetkiyi başka bir merciye devredebilmesi ancak bu konuda yasal düzenleme yapılması veya hukukun öngördüğü sınırlar içerisinde ve belirlediği usulde yetki devrinin yapılmasıyla mümkün olacaktır. Açık ve sade bir ifadeyle; belli bir yetkinin verildiği idari makamın yetkisini hangi usulde, hangi idari makamlara devredilebileceği yine kanunda düzenlendiği şekilde yapılmalıdır. Kolluk kuvveti olarak nitelendirebileceğimiz polisin, ilgili cezaların kesilmesi noktasında bir yetkisinin olduğu söylenemez. Bu konuda sadece tespit yapıp bunu bağlı olduğu mülki amirliğe bildirilmesi ve bu bildirim sonrasında mülki amirliğin de söz konusu cezanın olayda uygulanıp uygulanmayacağı konusunda bir karar vermesi gerekir. Bu noktada; dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da mahalli mülki amir tarafından kolluğa bu tarz bir yetki verildi ise de yapılan bu yetki devrinin usule uygun olup olmadığıdır. Pek çok Danıştay kararına da konu olduğu üzere; yapılan yetki devri usule uygun değilse verilen idari para cezası da usule ve yasaya aykırı olacaktır.
Özetle; Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda açıkça mülki idari amire verilen idari para cezası düzenleme yetkisinin devri hakkında kanunda herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle kanuni düzenleme olmadan yapılan bir yetki devri ile kolluk tarafından söz konusu cezaların düzenlenmesi usule aykırı olacaktır. Bu kapsamda polisin düzenlediği idari para cezalarının, kanuna aykırı düzenlenmiş sayılarak iptali gerekmektedir.
İdari para cezasının ilgili kişiye tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde, bu cezanın iptali için para cezasını kesen idarenin bulunduğu yer Sulh Ceza Hakimliği’ne bir dilekçe ile itiraz edilmelidir. Türk hukuk sistemi hak arama hürriyetinin engellenmemesini temel aldığından; itiraz eden kişi tarafından ilgili itiraz için herhangi bir harç ya da masraf ödemesi söz konusu değildir. Ayrıca, belirlenen süre içinde ödeme yapılması halinde cezanın indirimli ödenmesi fırsatının kaçırılmaması adına para cezası belirtilen süre içinde ödenebilir. Ardından ödenen cezanın iadesi talep edilebilir.
Kanuna uygun bir şekilde alınan tedbirlerin ihlal edilmesi sebebiyle ihlal edenler hakkında ceza verilebilmesi için, öncelikle kolluk kuvvetleri tarafından bir tutanak ile ihlalin tespit edilmesi, ardından idari mülki amir tarafından (yani Valilik ve Kaymakamlıklarca) söz konusu cezanın ilgilisine kesilmesi gerekmektedir.
